Aspekti sociologjik: Një shoqëri mes harresës dhe pasigurisë kolektive

Driton Zenku

Ngjarja e “Lagjes së Trimave” nuk është vetëm një episod i dhunës politike apo një çështje penale. Ajo është një ngjarje traumatike kolektive, që ka lënë pasoja të thella në ndërgjegjen sociale të shqiptarëve në Maqedoninë e Veriut. Pasojat e saj nuk maten vetëm me numrin e të vrarëve apo me gjykimet, por edhe me pasigurinë, mosbesimin dhe polarizimin që ka lënë pas.

Sipas analizës sociologjike, kur një ngjarje kaq e rëndë nuk zbardhet, krijohet një mosbesim i rrënjosur ndaj institucioneve – veçanërisht ndaj gjyqësorit, policisë dhe politikës. Ky mosbesim minon kapitalin social të një shoqërie: ndjenjën e përkatësisë, solidaritetit dhe sigurisë midis qytetarëve. Shoqëria jeton me ndjesinë se e vërteta nuk është e arritshme dhe se drejtësia varet nga fuqia politike, jo nga ligji.

Për më tepër, mungesa e zbardhjes së ngjarjes prodhon një kulturë të heshtjes – një formë e represionit simbolik ku njerëzit ndihen të detyruar të heshtin, nga frika se e kaluara do t’u kthehet si mallkim. Kjo çon në normalizimin e padrejtësisë dhe në frenimin e vetëdijes qytetare për të kërkuar të drejtën dhe llogaridhënien.

Në këtë kontekst, edhe mediat dhe intelektualët shpesh bëhen pjesë e kësaj kulture heshtjeje, ose, në rastin më të mirë, e një diskursi të fragmentuar që nuk mund të mobilizojë shoqërinë drejt të vërtetës.

Ndikimi është i ndërsjellë: një shoqëri që e shtyn të vërtetën nën qilim, prodhon institucione të dobëta dhe një sistem politik që mbijeton nga krizat, jo nga reformimi. Në sociologji, ky fenomen njihet si shtet i kapur dhe shoqëri e ngulfatur nga mosbesimi.

Në vend që një ngjarje si kjo të bëhet moment pastrimi dhe përballjeje me realitetin, ajo shndërrohet në simbol të pandëshkueshmërisë dhe manipulimit.

1. Trauma kolektive dhe shtypja e kujtesës

Ngjarja e Kumanovës është një traumë kolektive e papërpunuar. Në sociologji, trauma kolektive ndodh kur një grup shoqëror përjeton një dhimbje të thellë që nuk përballohet institucionalisht, por as simbolikisht. Kur mungon drejtësia dhe e vërteta, ndodh ajo që quhet shtypje e kujtesës – një formë harrese e imponuar nga frika, politika apo propaganda. Shoqëria detyrohet të harrojë që të vazhdojë të funksionojë, por ky “funksionim” është i kalbur, sepse mbështetet në heshtje dhe pasiguri.

2. Mitologjia politike dhe manipulimi i simbolikës

Në mungesë të transparencës dhe llogaridhënies, ngjarjet e tilla përthithen në mitologjinë politike: interpretohen sipas interesave të partive dhe aktorëve të fuqishëm. Disa e përdorin për të ndërtuar një narrativë heroike, të tjerët për të frikësuar popullatën apo për të justifikuar kontrollin. Ky proces i politizimit të dhimbjes krijon polarizim dhe përçarje të identitetit kolektiv shqiptar: kush është “patriot”, kush është “tradhtar”, kush është “i përdorur”, kush është “sakrificë”. Identiteti bëhet i përçarë dhe konfliktual.

3. Shoqëri e fragmentuar dhe e dekurajuar

Kur një shoqëri përjeton padrejtësi sistematike dhe e sheh se kjo padrejtësi nuk ndëshkohet, ndodh ajo që Max Weber e quante “krizë legjitimiteti”. Institucionet nuk respektohen më për atë që janë, por për atë që përfaqësojnë për interesa të caktuara. Kjo krijon një fragmentim shoqëror, ku qytetarët nuk ndihen më pjesë e një tërësie, por si individë të braktisur. Kjo është kriza e solidaritetit social, e përshkruar nga Emile Durkheim: mungon ndjenja e përbashkët, norma, orientimi moral.

4. Kapja e shtetit dhe normalizimi i represionit

Ngjarjet si “Lagjja e Trimave” shpesh ndodhin në shtete ku shteti është i kapur, siç e përshkruajnë sociologët politikë – ku institucionet nuk i shërbejnë qytetarëve, por aktorëve të pushtetshëm. Në këto kushte, represioni bëhet normë, jo përjashtim. Dënimet e rënda, proceset gjyqësore të dyshimta, mostransparenca, heshtja politike – të gjitha këto janë shenja të një sistemi që funksionon për të ruajtur status quo-në, jo drejtësinë.

5. Përgjegjësia intelektuale dhe kujtesa publike

Në këtë kuadër, roli i intelektualëve dhe mediave është të përpunojnë kolektivisht traumën, jo ta heshtin. Kujtesa kolektive nuk është thjesht çështje historike, por një akt politik dhe etik. Të kujtosh është të kërkosh drejtësi. Të heshtësh është të pranojsh padrejtësinë. Intelektuali, siç thoshte Edward Said, nuk duhet të jetë “komod” me pushtetin, por një zë i ndërgjegjes publike.

The post Aspekti sociologjik: Një shoqëri mes harresës dhe pasigurisë kolektive appeared first on Flaka, në çdo lajm... .